O cambio climático en Galicia: a urxencia de previr antes de lamentar
O cambio climático xa non é unha ameaza futura: é unha realidade que nos está superando. En Galicia sabémolo ben. Este ano vivimos quizais os peores incendios da nosa historia, unha traxedia que deixa feridas visibles e invisibles. E o máis preocupante é que pode volver repetirse, mesmo con consecuencias aínda máis devastadoras.
Mais cando falamos de cambio climático, non falamos só de lume. Tamén falamos de auga, vento e choiva, e tamén —como non— do mar, que é unha parte esencial da nosa identidade e da nosa economía.
As rías galegas, que durante séculos foron fonte de vida e sustento, están sufrindo cambios silenciosos pero profundos: a subida da temperatura da auga, a acidificación, a contaminación e a perda de biodiversidade están a afectar aos bancos marisqueiros, ás bateas de mexillón, ás zonas de ameixa e aos demais bivalvos. O que antes era un equilibrio natural, hoxe vese ameazado por fenómenos que avanzan máis rápido do que somos capaces de responder.
Cando unha riada ou unha vaga de calor mata o marisco, non é só unha perda ecolóxica: é tamén un golpe directo ás familias que viven do mar, ás confrarías, ás empresas locais, á cultura mariñeira que define quen somos.
E aí é onde debemos parar a pensar: estamos realmente preparados? Prepararse non significa só ter os medios para volver á normalidade cando ocorre unha catástrofe. Significa, sobre todo, traballar para que esas catástrofes non cheguen a producirse.
Esa é, quizais, a nosa maior asignatura pendente. Fáltanos unha verdadeira cultura de prevención: prevención de incendios, de inundacións, de perda de solo e tamén de degradación mariña. Mentres tanto, seguimos confiando en que a sorte, a choiva ou o vento nos dean unha tregua un ano máis. Ou mesmo preferimos mirar para outro lado, a ver se isto do cambio climático non é máis que un invento.
Pero non podemos deixalo todo nas mans do azar. E tampouco podemos pedirlles aos concellos que fagan milagres. Porque cando falamos de municipalismo, falamos da capacidade real que teñen os nosos municipios para dar resposta aos problemas da veciñanza: desde os servizos básicos ata a protección do territorio e do litoral. E a realidade é que hoxe os concellos non contan cos recursos suficientes para facer fronte a estes desafíos.
Mais tamén é certo que cando a cidadanía se organiza, demostra a súa forza. Un exemplo claro o temos nas concentracións da veciñanza diante das portas dos centros de saúde da súa vila, (nesta comarca, noutras moitas), reclamando máis persoal médico e solucións urxentes para o noso sistema sanitario. Esa mobilización constante é a proba de que a acción colectiva pode abrir camiños onde as institucións chegan tarde.
Por iso, é o momento de pedir máis gobernanza local, máis recursos, máis capacidade para decidir desde o próximo. O cambio climático obríganos a repensar non só como vivimos, senón tamén como gobernamos e coidamos os nosos territorios e as nosas rías.
A prevención non é un luxo, é un investimento no noso futuro, nas nosas vidas, nas das persoas que nos precederon e nas de quen virán despois. Se queremos protexer o que somos e o que construímos con esforzo, debemos actuar agora, presionar á política e traballar xuntas e xuntos por un territorio —e un mar— máis resilientes, máis preparados e máis xustos.
É fácil a prevención ante o cambio climático?
Non, non é fácil. Previr o cambio climático significa planificar a longo prazo nun mundo que pensa a curto, investir agora en cousas que quizais non dean votos nin beneficios inmediatos, e mudar costumes moi enraizados. Supón coordinar moitas vontades distintas: administracións, empresas técnicas, comunidades e persoas.
A dificultade está en que moitas veces vemos as consecuencias, pero non as causas. Reparamos as pontes caídas tras unha enchente, pero non revisamos o sistema de drenaxe; limpamos o monte despois dun incendio, pero non investimos na xestión sostible do bosque. E así, o ciclo repítese.
Mais o difícil non é o mesmo que o imposible. A prevención faise posible cando se suman a vontade política e a forza colectiva. Cando se aposta pola educación ambiental, polos plans de emerxencia locais, pola limpeza de ríos e regatos, pola reforestación con especies autóctonas, polo apoio ao marisqueo sustentable e pola planificación urbanística con visión ecolóxica.
A clave é entender que a prevención non é un gasto, senón unha forma de coidar a vida. Cada euro, cada hora e cada decisión dedicada á prevención evita perdas moito maiores no futuro: en recursos, en infraestruturas e, sobre todo, en vidas.
Porque cando un pobo se une, nin o lume, nin o vento, nin o mar o fan calar. E Galicia sabe ben o que é loitar unida.
