martes, 21 de octubre de 2025

Gumersindo Fernández Pardavila. Mariñeiro, lector, anarquista e supervivente.

 

 

Nado na vila mariñeira da Pobra do Caramiñal, en 1911, Gumersindo marchou sendo moi mozo a Euskadi, buscando traballo e novos horizontes. Instalouse en Pasaia (Gipuzkoa), un porto cheo de galegos e xente do mar.

Alí entrou en contacto e militou na Confederación Nacional do Traballo (CNT) e no pensamento libertario. Era un home curioso, feito a si mesmo, cunha apertura mental pouco común na súa época. Lía con paixón, escribía con claridade e foi formando unha biblioteca de libros de historia, filosofía e literatura que o acompañaron ao longo de toda a súa vida. Convencido de que a educación e a lectura eran camiños de emancipación persoal e colectiva, practicaba esa maneira de estar no mundo.

En 1936, antes do levantamento militar, asinaba artigos en El Avance Marino, xornal dos traballadores do mar, onde defendía a solidariedade e a dignidade laboral dos mariñeiros.

Cando as forzas da dereita, contrarias ao avance das reformas sociais, feministas, laborais e democráticas, deron o golpe de Estado contra a II República en xullo de 1936, alistouse voluntario no bando republicano, convencido de que loitaba por un mundo máis xusto.

En xaneiro de 1937 foi elixido Delegado de Mar e de Propaganda Escrita na Agrupación Confederal Galega de Xixón, e pouco despois Secretario Xeral do Comité Rexional Galaico no Norte das Xuventudes Libertarias (FIJL). Militou na palabra, na cultura e na organización como ferramentas de liberdade.

A derrota do fronte norte, no outono de 1937, puxo fin á súa mocidade libre. Foi apresado e trasladado a Galicia. En Ferrol, un consello de guerra franquista acusouno de deserción e declarouo fuxido e en rebeldía. Pasou por un Batallón de Traballadores, sometido a traballos forzosos. Despois foi obrigado a servir no exército nacional, loitando baixo unha bandeira que non era a súa. Non o fixo por convicción, senón por supervivencia. Volveu cun dedo da man inutilizado, ferida que lembraba o absurdo da guerra e o prezo de vivir.

Perdida a guerra, regresou ao mar. Traballou de mariñeiro e, máis tarde, de patrón de pesca. Nunca perdeu o amor pola lectura: a súa biblioteca medrou cos anos. Do seu interese polos libros e pola cultura queda testemuña no Museo do Pobo Galego, onde se conserva unha carta dirixida a D. Victoriano García Martí, intelectual e escritor pobrense, para agradecerlle o envío da súa obra Galicia, la esquina verde a través dunha amizade común.

Seguiu sendo un home culto, curioso e libre ata o final dos seus días. O seu nome sobreviviu no silencio e tamén na palabra escrita.

Hoxe sabemos que Gumersindo Fernández Pardavila foi un mariñeiro ilustrado, un anarquista humanista e un lector apaixonado. Do seu paso pola vida queda constancia na Enciclopedia histórica do anarquismo galego (CNT Galiza), no Arquivo do Museo do Pobo Galego, no libro Loita de clases e represión franquista no mar (1864-1939), no artigo El Trintxerpe republicano: génesis de la denominada “quinta provincia gallega”, en nomesevoces.net, e —con toda seguridade— nos expedientes oficiais que aínda agardan en distintos arquivos militares e administrativos.



Pequena homenaxe

Este é a pequena homenaxe que lle fago a Gumersindo, o meu avó.

O seu silencio marcou a miña curiosidade.

As súas ansias de liberdade e a súa loita por unha vida digna
foron o xermen na miña alma e a forza no meu espírito.

Porque sempre hai que militar na liberdade e na dignidade.

 





Los que sufren

Entre los subyugados por el inhumano capital; entre los explotados, es la gente de mar la que más vilipendiada

 vaga por este  "valle de lágrimas".

Cierto es que los logreros capitalistas extraen de lo más valioso del ser humano el dulce néctar que sostiene 

sus inútiles vidas de fausto,  lujo y abundancia. 

Cierto, también, que somos los productores sin matices ni distingos los que sostenemos a los eternos parásitos 

del sudor ajeno.

Vida penosa la del minero, que se interna en el infierno de las galerías para extraer los minerales que enriquecen 

al "ogro", consumen al esclavo al que se gratifica para que pueda mal alimentarse.

Vida penosa la del campesino, que chorrea el sudor por cada poro para alcanzar una indigna miseria.

Pero ellos, después de trabajar durante jornada más o menos larga, descansan su fatiga en sano lecho.

La gente de mar ni aún tiene ese consuelo.

Pongamos como ejemplo un pesquero, pues a los pescadores nos referimos. Por la mañana, antes que

la aurora muestre  su rosada (o gris) faz por el horizonte, comienza un trabajo que puede durar todo el día y 

aun parte de la noche; durante ésta, dos horas de guardia y el resto se aprovecha para entregarse a Morfeo, si el dios 

tiene a bien llegarse a un nicho de tablas  contrapuestas por cuyas grietas chorrea (en algunos barcos) el agua 

de la lluvia y de los golpes de mar. 

Duerme porque el organismo necesita reposo tras penoso ejercicio; pero las condiciones de los barcos están muy lejos 

de  facilitar el descanso necesario.

Un fétido olor (más en los motores) producido por el agua de la cala, invade el reducido alojamiento. 

Tan reducido es en algunos barcos, que aparte de cambiarse de ropa existe la necesidad de comer a la intemperie.

Los armadores al construir los barcos jamás se fijan en la comodidad de los "alquilados",

...El negocio, ese móvil depravante, es el que ocupa todo el espacio.

Son las neveras, pañoles y departamentos de máquinas los que privan al sufrido hombre de mar de lo necesario

 para vivir un poco limpiamente.

En Pasajes hay autoridades sanitarias. ¿A qué mencionalas, si por autoridades son la diestra del burgués? 

¿Qué puede impotrarles a los "sanitarios" el hedor insalubre de los alojamientos del pescador? 

Ellos y sus sostenedores se mecen en mullidos lechos y ventiladas habitaciones.

A propósito, también existen autoridades de Marina. ¿Qué significa para ellos la cruenta muerte de los inmolados 

por la salvaje codicia del armador y del patrón de pesca? Al armador no le conviene el barco en puerto y las 

"benditas autoridades" no impiden la salida de los barcos aunque el huracán arranque los palos. Lacayos!...

Para suplir al barco están los seguros y para relevar a un hombre "donan" a su familia "lo que vale".

 Una determina da cantidad de dinero. ¡Cómo si los hombres fueramos bestias! ¡Cómo si nuestra vida tuviera precio!

Pescador: Avance Marino, como colectividad consciente del sendero de tu emancipación te dice: 

desdeña to que significa morbo autoritario, no retrocedas jamás y capacítate para alcanzar en un supremo esfuerzo

 lo que por ley natural te pertenece.

G. FERNANDEZ PARDAVILA

Marzo 1936

 

No hay comentarios: